न. १ डाळिंबाचें झाड; फळ. 'विलायती अनारें या दिवसांत तेथवर गर्मीमुळें न पावतील;' -दिमरा १.३३. २ (साधारणत: डाळिंबाच्या आकाराचा) दारूचा नळा; हिंगणबेट. याचे प्रकार: - मोतिया, चमेली, सुरु, शेवंती, बैठकी आणि साधा अनार; हे जेवतांना पंगतींत लावतात. 'हवया भुनळे चंद्रजोती जळती । अनारे जातणी या जागोजागीं लाविती ।' -स्त्रीगीत ३७. [फा.]. ॰दाणा-पु. डाळिंबाच्या बियांप्रमाणें दिसणारें एक धान्य. -मुंव्या ११०. [फा. अनार + दान]. ॰दाणा-वि. डाळिंबाच्या रंगाप्रमाणें किंवा दाण्यासारखें (ठिपके) विणकरीनें ज्यावर बूट केलें आहे असें (पागोटें, शेला, दुपेटा वगैरे). -मराठी तिसरें पुस्तक (१८७३) ६४.

अनार anāra n m ( H) The pomegranate-tree, Punica granatum. 2 n The fruit. 3 A grenade.

अनार n m A grenade; the pomegranate-tree.

(पु.) हिंदी अर्थ : अनार. मराठी अर्थ : डाळिंब.

(फा) न० डाळिंब.

(न.) [फा. अनार] डाळीम्ब. “विलायती अनारें या दिवसांत तेथवर गर्मीमुळें न पावतील" (दिमरा १।३३).

न.       डाळिंब.

न.       १. डाळिंबाचे झाड; फळ : ‘विलायती अनारे या दिवसांत तेथवर गर्मीमुळे न पावतील.’ – दिमरा १·३३. २. (साधारणतः डाळिंबाच्या आकाराचा) दारूचा नळा; हिंगणबेट : ‘हवया भुनळे चंद्रज्योती जळती । अनारे जातणी या जागोजागीं लाविती ।’ –स्त्रीगीत ३७. [फा.]

अ मध्यें पहा.

एका जातीचे डाळिंब. हे औषधी आहे.

अनारदाणी or नी anāradāṇī or nī a (अनार & दाणा A grain.) Marked or spotted as with seeds of the pomegranate--cloth. 2 Of the color of the pomegranate pulp or juice.

न.       १. रामफळ. २. (दारुकाम) अनारनळा. (कों.) [हिं. अनार]

स्त्री. न. (कों.) १ रामफळ. [हिं. एनोना; बं. नोना; लॅ. अनोना रेटिक्युलाटा]. २ (दारूकाम) अनारनळ; हिंगणबेट. [फा. हिं. अनार]

पु. एक प्रकारचें कापड. [फा. अनार]

न. (व.) भुइनळे. [फा. अनार + दान]

(सं) न० दाडिम, अनार.

स्त्रीन. एक झाड व फळ; दाडिम; अनार. [सं. दाडिम; प्रा. दालिम; हिं. बं. दालिम; ऑस्ट्रिक दालिम यावरून सं. दाडिम शब्द बनला. हें फळ इंडो-आर्यन नव्हे. तेव्हां शब्दहि आर्य भाषेंतला नाहीं] ॰पाक-पु डाळिंबाच्या रसांत केशर, वेल- दोडे इ॰ व कांहीं औषधें घालून केलेला पाक. ॰वान-न. डाळिंबी रंगाचें लुगडें. 'डाळिंबवानें जासवानें ।' -वेसीस्व ९. १५०. [डाळिंब + वाण] डाळिंबी-वि. डाळिंबाच्या दाण्याच्या रंगा-आकाराप्रमाणें (चीट). [डाळिंब] डाळिंबी वाळ्या- स्त्रीअव. एक दागिना; एक प्रकारच्या बाळ्या. 'मोतीबाळ्या डाळिंबीबाळ्या त्या गंभीर.'

(सं) न० अनार, दाडिम.

स्त्री. न.       १. डाळिंबाचे झाड; अनार. २. त्याचे फळ. [सं. दाडिम]

पु. १ फूल. २ दिव्याची काजळी; कीट. ३ आग- काडीला लावलेलें फास्फरस व गंधक यांचें पूट. ४ हुक्क्यांतील कोळशाचा गोळा, विस्तव. [फा. गुल्] सामाशब्द-गुल(ला) अनार-पु. १ डाळिंबीचें फूल; अनारकली. 'सखे गुलाअनार गुलचमन निशिचा रमण तसा गोजिरा तुझा मुखवटा ।' -होला १०४. २ डाळिंबी रंग. ३ एक झाड; गुलनार पहा. -वि. डाळिंबी रंगाची (शालजोडी, वस्त्र इ॰). [फा. गुल् + अनार् = डाळिंब] ॰कंद-पु. एक लेह; गुलाबाचा फुलांच्या पाकळ्या व खडी- साखर यांचें मिश्रण; गुलाबाचा मुरब्बा. ॰काडी-स्त्री. आग- काडी. ॰केश-पु. कोंबड्याच्या शेंडी-तुर्‍याप्रमाणें असलेलें फूल. ॰गुलाब-पु. गुलाबाचें फूल; गुलाब. ॰गेंद-पु. फुलाचा गुच्छ. 'संगीन कुच भरदार, सजिव सजदार, गुलगेंद उसासले ।' -प्रला ११३. ॰चनी-चिनी, गुलाचीन-स्त्री. फुलाची एक जात; गुलदावरी. ॰चांदणी-स्त्री. एक फूल. ॰चिमणी-स्त्री. पिंवळ्या पोटाची चिमणी (पक्षी). ॰छबू-ब्बू-पु. निशीगंध; हें झाड कंदापासून होतें. फुलें विशेषतः सांयकाळीं उमलतात, त्यांस फार मधुर वास येतो. फूल लांबट असून सफेत रंगाचें असतें व देंठ थोडासा वक्र असतो. -वि. मोहक चेहेरा असलेला (माणूस). [फा. गुलिशब्बो] ॰छडी-जाफिरी-स्त्री. एक प्रकारचें फूल. [फा. गुलिजाफरी] ॰जार-वि. १ नाजूक; सुंदर; मोहक; रमणीय. २ टवटवीत; प्रफुल्ल. ३ संपन्न; ऐश्वर्ययुक्त. 'बाच्छाई तक्त गुलजार दिसे रंगबहार पुण्याची वस्ती ।' -होला १७८. ४ आबाद. 'महाल उंडणगांव वगैरे महाल गुलजार दिले.' -रा ८.२१२. [फा. गुल्झार् = गुलाबांची बाग] ॰टोप-पु. १ एक फूलझाड; व त्याचें फूल. 'पर्यातक गुलटोप गुलगुलित जळीं कमळणवावरी ।' -प्रला १५५. २ कबूतराची जात. ॰तुरा- पु. १ (व.) शंखासुर नांवाचें फूलझाड. २ गुलमोहोर; यास पिवळ्या व तांबड्या रंगाचीं झुपकेदार फुलें येतात. फुलास वास नसतो. याचें मूळ काढ्यांत घालतात, लांकूड बळकट असल्यामुळें खुंटे करतात. 'डवना मरवा गुलतुरा । वाळागीर पडदे आणवा ।' -पला ४.२२. ॰दान-न. १ फुलें ठेवण्याचें पात्र. २ पेटलेला तोडा न विझतां ठेवण्याची लोखंडी पेटी. ३ कात्रीनें दिव्याची कोजळी काढण्याचें पात्र. 'गुलदानें रुप्याचीं' -पया २८७. 'गुल- दानांनीं गूल काढावे.' -पया २८७. ॰दावदी-री-ली-स्त्री. एक फूल व झाड. 'शरिर सुकुमार कीं गुलदावरी ।' -प्रला ११०. ॰नार-१ डाळिंबीचें फूल; गुलअनार. २ डाळिंबाची एक जात; हीस फक्त फुलें येतात, फळ धरत नाहीं. -कृषि ७०१. ॰फूल-न. गोजिव्हा; गुलेगोजबान. -मुंव्या १४०. ॰बदन-वि. गुलाबाच्या फुलासारखा सुंदर देह असणारी (स्त्री). -पु. १ तापत्यांतील (रेशमी वस्त्र) एक भेद, प्रकार; एक प्रकारचें कापड. 'दाविली कंचुकी गुलबदनी ।' -प्रला १४९. 'गुलबदनें रेशमी' -ऐटि ५.२३. २ एक रंग. ॰बस-बाशी, गुलबाक्षी-स्त्री. सांयकाळी फुलणारें एक फुलझाड. याचीं फुलें पांढरी, तांबडीं, जांभळीं वगैरे अनेक प्रकारचीं असतात. 'छतें आरशांचीं बशिवलीं रंग गुल- बासी ।' -प्रला ९२. -न. या झाडाचें फूल. -वि. या फुलाच्या रंगाचें. [फा. गुलि-अब्बास] ॰मखमल-पुस्त्री. एक फूलझाड व त्याचें फूल; गेंद; छेंडू. ॰मस-पु. रानटी पांढरें फूल व त्याचें झाड. ॰मेधी-मेहंधी-स्त्री. मेंदीचा एक प्रकार व त्याचें फूल ॰मोहोर-पु. १ एक फुलझाड. २ (शोभेची दारू) दारूच्या झाडाचा एक प्रकार. एका बांबूस १६ लोखंडी तारा बांधतात, शेंड्याला फुलबाजी व इतरत्र रंगीबेरंगी ज्योती बांधतात, (जळता) भुई नळा दाखविल्याबरोबर ४ मिनिटांत फटफट आवाज होऊन तारा पडतात.

(न.) [फा. गुल्नार्-गुलि अनार्] डाळिम्बाचें फूल.

(स्त्री.) हिंदी अर्थ : आग, अनार. मराठी अर्थ : अग्नी, डाळिंब.