तेलंगी tēlaṅgī a (तेलंग) Relating to persons from the country तेलंगण--fashions, costume, language.

स्त्री. (बे.) कुत्र्याची टोपी. [का. तेलगी]

स्त्री.       कुत्र्याची टोपी. (बे.) [क. तेलगी]

पु. तेलंगण अथवा आंध्रप्रांतांतील रहिवासी. मुख्यत्वें- करून तेथील ब्राह्मण; तेलंगी. [सं. त्रिकलिंग-तिअलिंग-तिलिंग असा अपभ्रंश होऊन पुन्हां त्रिलिंग असें अपूर्व संस्कृत रूप] तेलंगण-न. अर्वाचीन आंध्र देश; तेलगु भाषाप्रांत. तेलंगण हें नांव मुसलमानांनीं रूढ केलें; याचें मूळचें नांव त्रिलिंग (तीन ज्योति- र्लिंगें असणारा प्रदेश) असें आहे. [सं. त्रिलिंग-तैलंग] तेलंग- भट-पु. १ तेलंगणांतील ब्राह्मण; तेलंगी ब्राह्मण. २ (तेलंगी भिक्षेकरी ब्राह्मण कांहीं मिळाल्याशिवाय घरांतून जात नाहींत यावरून ल.) भोजनसमारंभांत आगंतुकी करणारा, चिकट, लोचट माणूस. तेलंगा-पु. तेलंगणांतील मनुष्य; तेलगू माणूस. [तेलंग] ॰शिसवा-पु. (राजा.) अतिशय काळ्या जातीचें शिसवी लांकूड. तेलंगी-वि. १ तेलंगणांतील लोकांसंबंधीं (चाली, रीति, पेहराव, भाषा इ॰). २ तेलंगणांतला (माणूस). ३ मांगांची एक पोटजात; ही खानदेशांत आढळते, -अस्पृ ४७-४८. ॰कानडी- एक जात, ही अहमदनगर जिल्ह्यांत आकोलें डांगणांत आहे.

पु.       १. तेलंगी ब्राह्मण. २. (तेलंगी भिक्षेकरी ब्राह्मण काही मिळाल्याशिवाय घरातून जात नाहीत. यावरून ल.) भोजनसमारंभात आगंतुकी करणारा, चिकट, लोचट माणूस.

न. एक वनस्पती; कुत्र्याचें मूत; भुइछत्री; याचे दोन प्रकार -गोडें व विषारी; यानें अंमल चढतो, वांती होते. जाती-चुड्यें, चितळें, गवतें, कुवळें, करडी, तेलंगी, भुईफोड, मोग- राळें. हें शीत, मधुर, त्रिदोषकारक, कफप्रद आहें. [का. अळिंबें.]

स्त्री. १ (घाशीराम नांवाचा पुण्यांतील एक जुलमी कोतवाल सवाई माधवरावांच्या कारकीर्दीत होऊन गेला तो तेलंगी ब्राह्मणांना लहान कोठड्यांत अन्नपाण्या- वाचून कोंडून ठेवीत असे. त्यावरून) श्वासावरोध होण्याइतकी माणसांची गर्दी; दाटी कोंडमार. २ घाशिराम कोतवाल याच्या कारकीर्दीसारखा जुलमी अंमल, कारकीर्द; झोटिंगपाच्छाई; करडा अंमल. 'चार दिवस घाशीरामी चालवून घेतलेल्या अर्वाच्य पंडित मंडळीची आमच्या देशासंबंधीं एक मोठी समजूत ही आहे कीं, आमचा देश केवळ आसन्नमरण झाला आहे.' -नि. [घाशिराम]

स्त्री.       १. (घाशीराम नावाचा पुण्यातील एक जुलमी कोतवाल सवाई माधवरावांच्या कारकीर्दीत होऊन गेला; तो तेलंगी ब्राह्मणांना लहान लहान कोठड्यात अन्नपाण्यावाचून कोंडून ठेवीत असे. त्यावरून) श्वासावरोध होण्याइतकी माणसांची गर्दी; दाटी; कोंडमार. २. घाशिराम कोतवाल याच्या कारकीर्दीसारखा जुलमी अंमल, कारकीर्द; झोटिंगपाच्छाई; करडा अमंल : ‘चार दिवस घाशीरामी चालवून घेतलेल्या अर्वाच्य पंडित मंडळीची…’ – नि (घाशिराम).

स्त्री. तेलंगी शेतकर्‍यांची मुख्य जात.